บุญกิริยาวัตถุ คือ อะไร

การทำบุญ หมายถึง การปฏิบัติเพื่อให้เกิดบุญ เรียกเป็นศัพท์ว่า บุญกิริยาวัตถุ แปลว่า การกระทำซึ่งสามารถให้ผลบุญแก่ผู้กระทำ มี ๑๐ วิธีคือ

๑. ทานมัย หมายถึง การทำทานทำให้ได้บุญ ทาน คือ การให้ การสละทรัพย์สินเงินทอง ความรู้ ความช่วยเหลือ ฯลฯ ให้แก่ผู้อื่นย่อมทำให้ได้ผลตามที่ได้ให้นั้น ให้ทานอย่างไรย่อมได้ผลทานอย่างนั้น เราจึงควรตั้งใจให้สิ่งที่มีคุณ สิ่งที่เป็นประโยชน์แก่ผู้รับ

๒. ศีลมัย หมายถึง การรักษาศีลทำให้ได้บุญ การรักษาศีล หมายถึง การควบคุมความประพฤติทางกาย วาจา ให้เป็นปกติ ไม่เบียดเบียนผู้อื่น ไม่ประพฤติร้ายต่อผู้อื่น ย่อมจัดว่าเป็นการกระทำที่ดี เป็นกุศลกรรมจึงทำให้ได้รับผลดี

๓. ภาวนามัย หมายถึง การเจริญภาวนาย่อมทำให้ได้บุญ ภาวนา คือ การลงมือปฏิบัติ เพื่อการขจัดกิเลสอาสวะให้หมดสิ้นไป การบำเพ็ญภาวนาเป็นทางที่ทำให้หลุดพ้นจากทุกข์ได้จริงจึงจัดเป็นบุญขั้นสูงสุด

๔. อปจายนมัย (อ่านว่า อะ-ปะ-จา-ยะ-นะ-มัย) หมายถึง บุญที่เกิดจากการประพฤติตนเป็นคนอ่อนน้อม ไม่กระด้าง ไม่ถือดี คนที่เป็นคนอ่อนน้อมย่อมเป็นที่เมตตาของผู้ที่รู้จักและได้พบเห็น ความเมตตานั้นย่อมส่งผลให้ได้รับแต่สิ่งที่ดีงาม จึงจัดเป็นบุญอย่างหนึ่ง

๕. เวยยาวัจจมัย หมายถึง บุญซึ่งได้จากการขวนขวายช่วยกิจการงานของผู้อื่น ญาติพี่น้อง เพื่อนบ้านใกล้เคียงมีกิจการงานอะไรที่พอช่วยได้ ไม่ว่าจะเป็นงานแต่งงาน งานขึ้นบ้านใหม่ งานศพ หรืองานอื่นๆ ถ้าเราช่วยด้วยความเต็มใจ ก็จะทำให้เกิดความรักใคร่ สามัคคีกัน เกิดความเป็นมิตรต่อกัน เมื่อเรามีความเดือดร้อน มิตรก็จะช่วยเหลือเรา นับเป็นบุญอย่างหนึ่ง

๖. ปัตติทานมัย หมายถึง บุญที่สร้างด้วยการให้ส่วนบุญของตนแก่ผู้อื่น เช่น เวลาที่เราถวายทานแด่พระสงฆ์ เราจะอุทิศส่วนบุญที่เราทำนั้นให้แก่ญาติที่ล่วงลับไปแล้ว ให้แก่เจ้ากรรมนายเวร ให้แก่เทวดาและสัตว์ทั้งหลาย เป็นต้น การแผ่ส่วนกุศลของตนให้แก่ผู้อื่นดังนี้นับเป็นบุญอย่างหนึ่ง

๗. ปัตตานุโมทนามัย หมายถึง บุญเกิดได้ด้วยการอนุโมทนา คือ การยินดีในบุญที่ผู้อื่น เผื่อแผ่มาให้เรา เป็นการยอมรับในการทำดีของผู้อื่น ยอมรับน้ำใจที่ผู้อื่นเผื่อแผ่มาให้เรา การอนุโมทนาเมื่อมีผู้ตั้งใจแบ่งส่วนบุญให้เรา จึงจัดว่าเป็นบุญด้วย

๘. ธัมมัสสวนมัย (อ่านว่า ธัม-มัต-สะ-วะ-นะ-มัย) หมายถึง บุญสำเร็จได้ด้วยการฟังธรรม ด้วยการหมั่นศึกษาหาความรู้ในทางธรรมะของพระพุทธเจ้าและปฏิบัติตนตามพระธรรมคำสั่งสอนนั้น การฟังธรรมทำให้ได้บุญอย่างหนึ่ง

๙. ธัมมเทสนามัย หมายถึง บุญที่ได้ด้วยการสั่งสอนธรรมะ สอนความรู้ที่มีอยู่ให้ผู้อื่นได้รู้ด้วย ยิ่งมีผู้รู้ธรรมะปฏิบัติธรรมะมากขึ้นเท่าไร โลกก็จะมีแต่คนดี มีแต่คนที่ไม่เบียดเบียนกัน ดังนั้น โลกก็จะเป็นโลกที่สงบสุขยิ่ง การสั่งสอนธรรมะให้ผู้อื่นจึงจัดว่าเป็นบุญอย่างหนึ่ง

๑๐. ทิฏฐุชุกรรม หมายถึง บุญที่เกิดจากการที่คิดให้ถูกให้ตรงตามหลักคำสอนของพระพุทธศาสนา การที่ไม่ทำนอกรีตนอกรอย นอกแบบพระพุทธศาสนาย่อมได้บุญ แม้คนที่นับถือศาสนาอื่น ถ้าเราช่วยเหลือ ไม่เบียดเบียนทำร้ายเขาก็ถือว่า เป็นการกระทำที่ก่อให้เกิดบุญได้เช่นเดียวกัน

คนทั่วไปมักเข้าใจว่า การทำบุญ คือ การให้หรือถวายสิ่งของแก่พระภิกษุสงฆ์เท่านั้น แท้จริงแล้ว การทำบุญสามารถทำได้ถึง ๑๐ วิธี การให้สิ่งของเป็นเพียงการทำบุญวิธีหนึ่งเท่านั้น พุทธศาสนิกชนควรพยายามทำบุญให้ได้ครบทั้ง ๑๐ วิธี เพื่อให้เกิดความสงบสุขทั้งแก่ตนเองและแก่สังคม

ที่มา : สกุลไทย บทความ-สารคดี
โดย กาญจนา นาคสกุล
ฉบับที่ 2457 ปีที่ 48 ประจำวันอังคารที่ 20 พฤศจิกายน 2544